Chanh có tên khác là mạy sló, mác chang (Tày), má điêu (thái), chứ hở câu (Mông), piều sui(Dao), thuộc họ Cam- Rutaceae. Có nhiều loại như chanh giấy, chanh núm, chanh đào, chanh tứ thời... Tất cả đều là cây trồng lâu đời và phổ biến ở nước ta.
Đó là loài cây nhỡ, có gai. Lá mọc so le, mép khía răng. Hoa màu trắng, phớt tím, thơm. Quả hình cầu vỏ mỏng nhẵn, màu vàng nhạt, vị rất chua. Lá và vỏ quả vò ra có mùi tinh dầu thơm mát.
Nhiều bộ phận của cây chanh được dùng làm thuốc theo kinh nghiệm dân gian
Tại Hoa-Kỳ có hai tên khác biệt: Lemon và Lime, ngoài ra còn có thêm một loại khác nữa được gọi là Citron. Đây là một giống khác hơn với 2 loài ...được gọi là "Chanh" (Citron, nếu dùng tên Pháp ... thì lại là Lemon của Hoa Kỳ!).
Tên khoa học :
Cả hai loại Lemon và Lime đều thuộc Họ Thực Vật Rutaceae.
1- Chanh Lemon: Citrus limon, còn được gọi là Citrus medica var.limonum
2- Chanh Lime: Citrus hystrix hay C.aurautifollus; C. latifolia
1. CHANH LEMON :
Tên gọi của Lemon có lẽ phát xuất từ chữ Á Rập "Laymun". Cây Chanh Lemon có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới phía Bắc Ấn Độ, và được trồng tại Hy Lạp và La Mã từ thế kỷ thứ 4, lúc đó Chanh được xem là trái cây hiếm và quý.
Ngay từ thế kỷ thứ 3, người La Mã đã cho rằng Chanh là chất có khả năng giải trừ mọi loại độc dược nên mới có những câu chuyện hoang đường là Chanh có thể trừ được cả nọc rắn (!) rồi khi ăn cá, nên ăn thêm chanh để nếu bị hóc xương thì Chanh sẽ làm giúp tan cả xương cá!
Người Việt Nam, từ ngàn xưa đã biết ăn thịt gà với lá chanh vì chính nhờ tinh dầu trong lá có thể giúp trừ phong hàn do thịt Gà và cũng giúp để tiêu hoá chất thịt.
Tại Châu Âu, có lẽ chính những người Moore (người Hồi giáo sinh sống tại Tây Ban Nha) đã trồng Chanh thành những vườn lớn trong vùng Andalusia và sau đó đưa chanh sang đảo Sicily (Ý). Vùng Bắc Âu chỉ bắt đầu trồng Chanh Lemon vào giữa thế kỷ thứ 10 khi các Chiến Sĩ Thập Tự (Crusader) từ miền Trung Đông trở về, mang theo hạt giống.
Columbus đã đưa Lemon vào Tân Thế Giới khi ông đặt chân lên đảo Canaries vào 1493, và Lemon bắt đầu mọc tràn lan tại Châu Mỹ! Lemon được trồng tại Saint Augustine (Florida) từ 1565 cùng lúc với sự định cư của người Tây Ban Nha tại đây. 200 năm sau, cùng với các Tu Sĩ Dòng Phan-Xi-Cô (Franciscan), Lemon đến California. Và từ 1950, California đã sản xuất số lượng Chanh Lemon nhiều bằng tổng số Chanh sản xuất tại Âu Châu!
Ngày nay Ý cung cấp khoảng 5% thị trường Chanh. California (95%) và Ý cung cấp hầu như toàn bộ nhu cầu chanh của thế giới
Vào năm 1870, giống Chanh Lemon loại Eureka được khởi trồng tại Los Angeles từ hạt giống lấy từ Sicily (Ý). Loại Eureka, cùng với loại Lisbon là hai loại chanh được trồng nhiều nhất để cung cấp cho thị trường Hoa Kỳ.
Loài Eureka rất sai quả, cho quả sớm kéo dài từ cuối Xuân sang hết hè, trong khi đó loài Lisbon mỗi năm chỉ cho một mùa quả.
Cây Chanh thuộc loại tiểu mộc với lá xanh quanh năm, hoa trắng có mùi thơm, cành có thể có gai. Mỗi cây Chanh có thể cho đến 3000 quả mỗi năm.
- Lemon loài Eureka có thể cao đến 6m, cành ít gai, lá non màu đồng nhạt, nhưng đổi thành xanh đậm khi lớn.
- Lemon loại Lisbon có khả năng chống bệnh khoẻ hơn, lá xum xuê hơn và cành nhiều gai, cao từ 6-9m, chịu được cả nóng hạn, rất thích hợp với vùng Arizona.
- Lemon Meyer (Chanh giấy VN) quả nhỏ, vỏ mỏng và ít chua hơn
* Quả Chanh Lemon to nhất thế giới cân nặng đến 2,4kg được hái từ một cây Chanh trồng ở Queensland (Úc) năm 1975.
2. CHANH LIME
Chanh Lime thường có vị chua hơn Lemon, vỏ sần sùi, quả nhỏ hơn và màu xanh (tương tự như Chanh cốm của người Việt Nam ) . Chanh Lime có 2 loại chính:
- Loại Mexico Lime: cũng được gọi là West Indian Lime, đây là loại thông dụng và nổi tiếng nhất. Chanh Mexico Lime có nguồn gốc từ vùng Mã Lai hoặc Ấn Độ và đã được trồng từ hàng ngàn năm để lấy quả và trang trí. Cây được đưa sang Bắc Phi và vùng Cận Đông do người Á Rập, rồi sau đó do Thập Tự Quân đưa về Âu Châu. Columbus cũng đưa giống này sang Hispaniola (nay là Haiti) và sau đó Lime cùng theo người Tây Ban Nha sang Florida. Tại đây Chanh có tên là Key Lime và trở thành trái cây chính cho vùng Keys. Đến 1926, một trận bão lớn đã tàn phá các vườn lime tại Florida mà cho đến nay vẫn chưa phục hồi được. Hiện nay đa số Lime được nhập vào Hoa Kỳ từ Mexico.
- Loại Tahiti Lime: (hoặc Persian Lime) có nguồn gốc không rõ rệt, nhưng có thể là một loài lai tạo giữa Mexico Lime và Lemon (?). Loại này được đưa vào vùng Địa Trung Hải từ Ba Tư (Iran). Các thương gia Bồ Đào Nha sau đó đưa cây này sang Ba Tây và từ Ba Tây, cây đến California vào giữa những năm 1850 và 1880. Florida cung cấp đến 90% thị trường tiêu thụ. Lime thường dùng để ép lấy nước cốt và đóng hộp... Loại Tahiti Lime được ưa chuộng vì quả lớn hơn loại Mexico, dễ chăm sóc và cây không có gai, vỏ của quả dày hơn nên dễ chuyên chở hơn.
- Loại Kaffir Lime (Citrus hytrix), trái nhỏ, hơi sần sùi có vị hơn đắng nhưng rất hơn. Đây chính là loại "Chanh Cốm" với lá để ăn thịt gà tại các nước Đông Nam Á.
» Tin mới nhất:
» Các tin khác: